Δευτέρα 17 Σεπτεμβρίου 2012

Φοιτητές του 2012: τί πρέπει να κάνουμε;

Ζούμε αν μη τι άλλο σε ενδιαφέροντες καιρούς. Είχαμε πολύ καιρό να ζήσουμε στην Ελλάδα ανάλογες περιόδους με τον πολιτικό χρόνο να έχει παρατήσει το αργό αλά Johny Walker βάδισμα και να έχει αρχίσει ένα ξέφρενο τροχάδι. Πολλά γεγονότα, πολλές εξελίξεις, πολλα κομβικά ζητήματα μέσα σε πολύ λίγο καιρό. Και κυρίως μια τεράστια και συνεχής μεταβολή της καθημερινής πραγματικότητας που ζούμε, μια ρωγμή της κανονικότητας που μπορεί ενδεικτικά να περιγραφεί σε τρία επίπεδα τα οποία βέβαια συνδέονται άρρηκτα το ένα με το άλλο.
Σε κοινωνικό επίπεδο: άνθρωποι που ψάχνουν στους κάδους αποτελούν πλέον καθημερινό φαινόμενο που συναντάται στις περισσότερες γειτονιές. Συλλαλητήρια και διαδηλώσεις με δεκάδες χιλιάδες κόσμο από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες (πολλές εκ των οποίων δεν περίμενε ποτέ κανείς να τις δει στο δρόμο: πχ αστυνομικοί) γεμίζουν τις πόλεις με κάθε ευκαιρία. Τα μαγαζιά κλείνουν το ένα μετά το άλλο και οι άνεργοι αποτελούν τον κανόνα παρά την εξαίρεση.

Σε οικονομικό επίπεδο: πλέον ο κόσμος εξοικονομεί χρήματα (όταν μπορεί κι εξοικονομεί) για να πληρώσει τους νέους φόρους που θα σκαρφιστεί η κυβέρνηση και να καλύψει εκείνες τις ανάγκες που με τα τακτικά κύματα μέτρων παύει να καλύπτει το κράτος. Πλέον δωρεάν υγεία δεν νοείται. Η σαχλά αστεία διαφήμιση του ΕΟΠΥΥ με το χιτ του καλοκαιριού (και ένα, και τέσσερα και πέντε, πέντε κλπ κλπ) σηματοδοτεί συμβολικά την μεταβολή αυτή υπερκαλύπτοντας στην πραγματικότητα τη σαχλότητα με την τραγικότητα και την απαισιοδοξία. Η δωρεάν παιδεία καταλύεται. Τα σχολεία δεν έχουν βιβλία, ελλείψεις προσωπικού καταγράφονται παντού ενώ στο επίπεδο της τριτοβάθμιας ήδη κόβονται τα δωρεάν συγγράμματα και γίνεται λόγος ακόμα και για δίδακτρα (ξεκινώντας πρώτα με τα δίδακτρα στα μεταπτυχιακά).

Σε πολιτικό επίπεδο: οι πάλαι ποτέ δυνάμεις του δικομματισμού που μαζί σημείωναν ποσοστά άνω του 70% πλέον έχουν καταποντιστεί. Η τρικομματική κυβέρνηση διαπράττει δίχως καμία αιδώ το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο: από το ξεπούλημα του ΤΤ μέχρι το χάρισμα της Αγροτικής στην Πειραιώς, έχοντας πάντα λησμονήσει το λόγο για τον οποίον εξελέγη: την "επαναδιαπραγμάτευση". Οι ευρωπαίοι εταίροι μας δείχνουν το πραγματικό τους πρόσωπο έχοντας καταστήσει σαφές πως ευρώπες των λαών και της αλληλεγγύης είναι στη δεδομένη κατάσταση όνειρα θερινής νυκτός. Η αριστερά, σε κομματικό επίπεδο, βρίσκεται στην αξιωματική αντιπολίτευση και σημειώνει πρωτοφανή άνοδο. Η ακροδεξιά της Χρυσής Αυγής βρίσκεται τέταρτο κόμμα στη Βουλή (και τρίτο στις δημοσκοπήσεις, με 12%), με ακόμα μεγαλύτερη απ' την αριστερά άνοδο (το 0,3% έγινε 8% στις τελευταίες εκλογές).



Η αλλαγές αυτες δεν είναι σε καμία περίπτωση και για κανέναν λόγο θετικές καθ' εαυτές. Το μόνο που μπορεί να προκύψει από αυτές, από τη ρωγμή της κανονικότητας που συνιστούν, είναι ακριβώς η αλλαγή της κανονικότητας ως προς τη συμπεριφορά του κόσμου ως λογικό επακόλουθο. Βλέποντας όλα αυτά ο κόσμος δεν έχει παρά να δράσει ανατρεπτικά, δεδομένου του κοινωνικού νόμου που προβλέπει αντίδραση σε κάθε δράση.

Αυτή η αντίδραση αργεί όμως. Μέχρι τώρα ζήσαμε μεν μεγαλειώδεις πορείες με πρωτοφανείς αριθμούς, ζήσαμε το κίνημα των αγανακτισμένων, είδαμε πρωτόγνωρα κινήματα όπως το "Δεν πληρώνω", το κίνημα για τα χαράτσια ή τα μεταλλεία στη Χαλκιδική και με δέος ακούσαμε για την Κερατέα ή τη Χαλυβουργία. Όμως απ' ότι φαίνεται αυτά δεν αρκούν. Και ο χρόνος πιέζει. Όσο τρέχει η κλεψύδρα, τόσο δυσκολότερη γίνεται η θέση του ελληνικού λαού.

Το κέλευσμα για πέρασμα στη δράση είναι επείγον. Ενα πέρασμα στη δράση όμως όχι παραπλήσιο με το ψυχωτικού χαρακτήρα λακανικό passage a l'acte
, το ασυνείδητο και ουσιαστικά ανίσχυρο ξέσπασμα που προκαλεί σε κάποιον μια αγχωτική κατάσταση (ως τέτοιο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αν ξαφνικά ένα βράδυ καίγαμε όλη την πόλη σαν την περίπτωση ορισμένων προαστίων του Παρισίου το 2005), παρά ένα ισχυρό, συνειδητό πέρασμα στη δράση.

Αυτό που διαφέρει ανάμεσα στα δύο αυτά περάσματα είναι ποιος έχει την αδυναμία. Στην περίπτωση του passage a l'acte το υποκείμενο είναι που βρίσκεται σε δύσκολη θέση, σε μια αγχωτική κατάσταση
, απέναντι στο κοινωνικόπολιτικό (ή με λακανικούς όρους κοινωνικοσυμβολικό) σύμπαν που το περιβάλλει, και ξεσπάει ανίσχυρα και τυφλά πλήττοντας στην τελικά τον ίδιο του τον εαυτό. Ένα ανίσχυρο passage a l'acte θεωρεί ο Σλαβόι Ζίζεκ τόσο την πολιτισμική Επανάσταση στην Κίνα όσο και τη Ναζιστική Γερμανία. Η πολιτισμική επανάσταση αποτελούσε μια εκτόνωση που "μαρτυρούσε στην πραγματικότητα την αποτυχία των επαναστατών να απαλλαγούν απ' το παρελθόν". Έτσι μοιάζει η σημερινή κινεζική κοινωνία σαν από ποιητική δικαιοσύνη και ειρωνεία, να είναι γνήσιο παιδί αυτού του ξεσπάσματος. Απ' την άλλη, "ο Χίτλερ με τις βαρύγδουπες χειρονομίες του κατά της αστικής αλαζονείας επέτρεψε στην ουσία την επιβίωσή της".

Το συνειδητό πέρασμα στη δράση που ζητάμε είναι το εντελώς αντίθετο. Δεν είναι αντίδραση. Είναι δράση. Δράση που εμπνέει, δράση με όραμα, με στόχο. Θυμίζει αυτό που έλεγε ο Ροβεσπιέρος, πως δίχως τη διαχρονική ιδέα της ελευθερίας, η επανάσταση θα ήταν απλώς ένα θορυβώδες έγκλημα που καταστρέφει ένα άλλο έγκλημα. Σε αυτήν την περίπτωση το status quo, το κοινωνικοσυμβολικό σύμπαν (ή ο Μεγάλος Άλλος στα λακανικά) είναι που βρίσκεται σε δύσκολη θέση ενώπιον του Υποκειμένου. Αν οι εκκαθαρίσεις του Στάλιν τη δεκαετία του 1930 αποτελούν ένα ανίσχυρο passage a l'acte, η κολλεκτιβοποίηση είναι το γνήσιο πέρασμα στη δράση.

Ένα τέτοιο πέρασμα στη δράση χρειάζεται να κάνουμε σήμερα. Και σε αυτό το πέρασμα ο ρόλος της σπουδάζουσας νεολαίας πρέπει να είναι πρωτοποριακός και συνάμα ηγετικός. Να δείχνει το δρόμο, να ανοίγει το δρόμο για να ακολουθήσει η υπόλοιπη κοινωνία που δείχνει σαστισμένη. Πως όμως θα το κάνει αυτό η φοιτητική νεολαία;

Οι αντικειμενικές συνθήκες (δυστυχώς ή ευτυχώς υπάρχουν). Στο πλαίσιο των νέων μέτρων περιλαμβάνεται η κατάργηση της δωρεάν παροχής συγγραμμάτων, πράγμα που μεταφράζεται σε πολλά εκατοστάρικα ευρώ το χρόνο για τον κάθε φοιτητή, υποβάθμιση των σπουδών της πλειοψηφίας καθώς ο καθένας θα διαβάζει από σημειώσεις ίσα ίσα ό,τι χρειάζεται για τις εξετάσεις με αποτέλεσμα τη χαμηλή γνωστική και κριτική ποιότητα των νέων επιστημόνων, και όξυνση της ανισότητας και στην παιδεία. Περιλαμβάνεται επίσης και η πληρωμή διδάκτρων για τα μεταπτυχιακά, κάτι που αποτελεί οιωνό για δίδακτρα και στο προπτυχιακό επίπεδο.

Αυτά όμως για όσους κατάφερναν μέχρι τώρα να ανταπεξέλθουν, γιατί υπάρχει κι ένας άλλος σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας που απομάκρυνε τη νεολαία απ' τα πανεπιστήμια: είναι το "ευρύτερο πνεύμα", το συνολικό κλίμα της οικονομίας. Με άλλα λόγια δεν είναι λίγοι εκείνοι που δεν θα στενοχωρηθούν για την κατάργηση των δωρεάν συγγραμμάτων, καθώς έτσι κι αλλιώς δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσουν αυτό/εκεί που θέλουν. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που συμβιβάστηκαν και διάλεξαν Σχολή με βάση πρώτιστα το οικονομικό κριτήριο. Δεν είναι επίσης λίγοι εκείνοι που σπουδάζουν εξ αποστάσεως και τέλος δεν είναι λίγοι εκείνοι που διέκοψαν τις σπουδές τους εντελώς. Αυτά δείχνουν να αρκούν για να δράσει ο (δυνάμει) φοιτητικός κόσμος.

Επομένως η ίδια η πραγματικότητα όπως έχει διαμορφωθεί αποτελεί το μπαρούτι, κι αυτό που λείπει είναι η σπίθα της υποκειμενικότητας.

Το υποκειμενικό ζήτημα έχει να κάνει με το πως θα δράσει ο φοιτητόκοσμος;
Είναι ζήτημα τροπικότητας. Τροπικότητα απ' τη μια ως προς το ποιο θα είναι το υποκείμενο, ποιος θα είναι ο φορέας των κινητοποιήσεων και απ' την άλλη ως προς το ποιο θα είναι το περιεχόμενο, η έκταση και η διάρκεια αυτών.

Ως προς το πρώτο, τα κατεξοχήν φοιτητικά υποκείμενα είναι οι ανά Τμήμα φοιτητικοί σύλλογοι. Στο πλαίσιο του επιμέρους συλλόγου μπορεί να δοθεί η μάχη προς την κατεύθυνση της κινητοποίησης του συλλόγου ανάμεσα στις ριζοσπαστικές δυνάμεις που θέλουν την αλλαγή της κατάστασης προς την κατεύθυνση της ρήξης και του καινούργιου και σε εκείνες που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο υποστηρίζουν την αδράνεια και τη συναίνεση στην αφαίμαξη του κόσμου. Οι πρώτες ομάδες όμως πρέπει να προσπαθήσουν πέρα απ' το να κερδίσουν τη θεσμική δύναμη να κινητοποιήσουν το σύλλογό τους , να αποκτήσουν και την ουσιαστική δύναμη. Με άλλα λόγια να προσπαθήσουν πέρα απ' το απλώς να κερδίζουν γενικές συνελεύσεις, να δραστηριοποιούν όλο και περισσότερο κόσμο αναφορικά με το σύλλογο τόσο με άμεσες πολιτικές όσο και με έμμεσα πολιτικές δραστηριότητες (εκδηλώσεις, συζητήσεις, φεστιβάλ, ομάδες προβληματισμού, κινηματογραφικές ομάδες, έντυπα κλπ). Να προσπαθήσουν να ξαναφέρουν τον κόσμο στη σχολή, για μια πραγματικά ζωντανή σχολή. Έτσι ο κόσμος θα αναπτύξει κοινωνική και πολιτική συνείδηση και η διάδραση ανάμεσα στα άτομα θα παράξει νέες ιδέες και θα αναπτύξει σχέσεις αλληλεγγύης αλλά και όρους μαζικότητας.

Απ' την άλλη οι επιμέρους σύλλογοι της κάθε σχολής πρέπει να έρθουν σε συνεννόηση μεταξύ τους για κοινές δράσεις και δραστηριότητες σε πρώτο επίπεδο και σε δεύτερο επίπεδο για κοινές και μαζικές κινητοποιήσεις. Το Φεβρουάριο όταν συγκλήθηκε το Συντονιστικό Γενικών Συνελεύσεων σχετικά με την κινητοποίηση των φοιτητικών συλλόγων, αντικρίσαμε μια τραγική εικόνα. Είχαν παρευρευθεί εκπρόσωποι από μόλις 4 σχολές, και μάλιστα από 2-3 άτομα. Τέτοιες εικόνες είναι εικόνες σήψης, εικόνες που δεν πρέπει να ανεχθούμε αλλά να δράσουμε εμείς οι ίδιοι δίχως απλώς να παραπονιόμαστε από τη γωνιά του εξωτερικού παρατηρητή.

Επομένως τα υποκείμενα καταρχήν είναι οι ίδιοι οι σύλλογοι. Πρόκειται μάλλον για την τελευταία τους ευκαιρία ως θεσμικά όργανα καθώς αν αποτύχουν και αυτήν τη φορά μάλλον θα πρέπει να καλύψει κάτι καινούργιο το κενό τους. Το ίδιο ισχύει και για τις επιμέρους παρατάξεις και σχήματα.
Πλέον όμως, εφόσον σημειωθεί αυτή η αποτυχία και το κενό, θα μιλάμε για διαφορετικές συνθήκες, που είναι δύσκολο να τεθούν στο παρόν άρθρο υπο πραγμάτευση.

Το δεύτερο ζήτημα της τροπικότητας είναι το ποιόν των κινητοποιήσεων. Κατ' αρχήν πρέπει να τεθεί το ζήτημα ποιοι είναι οι σκοποί και ποια τα μέσα για να επετευχθούν αυτοί. Για παράδειγμα η κατάληψη έχει αναχθεί (έστω και ασυνείδητα) σε αυτοσκοπό και δεν αντιμετωπίζεται ως μέσο, όπως και θα έπρεπε.

Ως σκοπός πρέπει να τεθεί κατ' αρχήν η ανατροπή των αποφάσεων εκείνων που επιβαρύνουν άμεσα τον φοιτητή: η κατάργηση των συγγραμμάτων, τα δίδακτρα, ο νέος νόμος κλπ. Δυστυχώς η πλειοψηφία των φοιτητών μόνο τέτοια ζητήματα βλέπει να την επηρεάζουν άμεσα. Στόχος θα είναι λοιπόν να συνδεθούν τα παραπάνω στο μυαλό του κοινού φοιτητή με τα ζητήματα εκείνα που τον πλήττουν μαζί με την υπόλοιπη κοινωνία: δηλαδή τη μνημονιακή πολιτική και λογική στο σύνολό τους. Με άλλα λόγια έχουμε μια κίνηση εκ του ελάσσονος προς το μείζον.

Το ζήτημα είναι όμως να γίνεται παράλληλα και μια αντίστροφη κίνηση εκ του μείζονος προς το έλασσον: μια πολιτικοιδεολογική μάχη για το τι θα αποτελέσει το μείζον που θα συμπληρώσει το βασικό στόχο. Η μάχη αυτή ανάγεται συνήθως σε κομματικό επίπεδο, στο οποίο όμως καμία δύναμη της αριστεράς δεν μπορούμε να πούμε πως έχει πράγματι μια πραγματικά καλή πλατφόρμα ιδεών, λύσεων και προτάσεων. Επομένως εδώ είναι που πρέπει να τεθεί το ζήτημα του διαλόγου της αριστεράς σε φοιτητικό επίπεδο: με απλά λόγια να κάτσουν οι φοιτητές να δουν τι μοιάζει ορθό και τι λάθος για την αντιμετώπιση της όλης κατάστασης. Αφου/Αν βρεθεί ένα κοινό πόρισμα αυτό μπορεί να ολοκληρώσει το corpus του σκοπού: πχ "σκοπός είναι η ανατροπή των κρατούντων πολιτικών πρακτικών και η ανασυγκρότηση της χώρας σε νέα λαϊκή βάση ωστε παρεπιπτόντως να μην πληγεί αλλά ίσα ίσα να αναβαθμιστεί ο χώρος της παιδείας" ή στόχος είναι "η ανατροπή των κοινωνικών σχέσεων που δημιούργησαν ένα τέτοιο πολιτικό σκηνικό που μας οδήγησε αυτήν την άθλια για το λαό κατάσταση". Τέτοιες παραγωγικές λογικές κρίνονται απαραίτητες (παραγωγικές λογικές σε αντιδιαστολή με τις επαγωγικές του τύπου εκ του ελάσσονος προς το μείζον).

Αν τώρα ο σκοπός που τεθεί είναι στενά συνδικαλιστικός του τύπου "θέλουμε να μην κοπούν τα συγγράμματα", και πάλι αυτό μπορεί να αναχθεί στα μείζονα πολιτικά ζητήματα απλώς ακολουθώντας τη λογική συνέπεια της επιμονής στον σκοπό αυτό. Δηλαδή:
-αν δεν κοπούν τα συγγράμματα θα πρέπει να τα κόψουν από αλλού
-ας τα κόψουν απ' τους δανειστές
-ναι αλλά θα μας πετάξουν εκτός ευρώ
-ε τότε δεν χωράμε σε μια τέτοια ευρωζώνη, ας βγούμε από μόνοι μας
-ναι αλλά αν βγούμε θα γίνουμε Αργεντινή, θα υπάρχει πληθωρισμός και όλοι θα βγάλουν τα λεφτά τους απ' την ελλάδα
-τότε ας χτίσουμε μια κοινωνία της προκοπής που δεν θα εξαρτώμαστε από τα κεφάλαια που μένουν στην ελλάδα και δεν θα κάνουμε τεμενάδες σε αυτούς που τα έχουν προκειμένου να μην τα βγάλουν κλπ κλπ

Μοιραία λοιπόν η επιμονή σε τέτοιες θέσεις οδηγεί εκεί, το θέμα είναι να μην φοβηθούμε να αρθρώσουμε την επόμενη και τη μεθεπόμενη πρόταση που οδηγούν στο τελικό συμπέρασμα του πως τελικά θα λύσουμε τα προβλήματά μας. Επομένως όπως και να χει ο στόχος είναι και πρέπει να είναι κεντρικοπολιτικός.

Τώρα πολύς λόγος γίνεται για το ποια μπορούν να είναι τα μέσα για την εξυπηρέτηση του αποφασισθέντος σκοπού. Κατ΄αρχήν νομίζω πως συμφωνούμε ότι τα θεσμικά μέσα που έχουμε ως φοιτητές στο πλαίσιο του πανεπιστημίου αλλά και ως πολίτες στο πλαίσιο της κρατικής δομής δεν είναι πολλά. Επομένως αναγκαστικά, κι εφόσον θέλουμε μια ελάχιστη πιθανότητα επιτυχίας, θα πρέπει να κινούμαστε αρκετές φορές στα όρια της θεσμικής νομιμότητας δεδομένης της παραπάνω αδυναμίας.

Το πρώτο βασικό (στα όρια του κοινότοπου) μέσο είναι η κατάληψη. Όχι όμως όποια κι όποια κατάληψη: αλλά μια ζωντανή κατάληψη, μια κατάληψη διαρκείας που θα γίνει ταυτόχρονα σε πολλές σχολές μαζί. Αυτές οι τρεις προϋποθέσεις είναι πολύ σημαντικές. Πρώτα απ' όλα ο κόσμος που πήρε την απόφαση να γίνει η κατάληψη θα πρέπει να συμμετέχει σε αυτήν. Και μάλιστα να συμμετέχει όχι απλά διαμένοντας κάποιο βράδυ στη σχολή αλλά ζωοδοτώντας τη σχολή οργανώνοντας και μετέχοντας σε εκδηλώσεις, συζητήσεις και άλλες ζυμώσεις με τους συναδέλφους αλλά και τους φοιτητές άλλων σχολών. Έτσι δημιουργούνται όροι μαζικότητας και συλλογικότητας και είναι εύκολο να παρθούν αποφάσεις για παράλληλες κινητοποιήσεις. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι η διάρκεια. Κατάληψη που γίνεται για 3 μέρες είναι σαν να μην γίνεται. Είναι ακριβώς ο τύπος κατάληψης για τους απολίτικους χαβαλέδες που θέλουν να πάνε για καφέ και να μην έχουν τυχόν ενοχές που δεν θα πάνε στα μαθήματα. Αντίθετα η διάρκεια φανερώνει ότι οι μετέχοντες παίρνουν στα σοβαρά αυτά που κάνουν και επιτρέπει να πραγματοποιηθούν όλα όσα αναφέρονται στην πρώτη προϋπόθεση. Τέλος είναι σημαντική η μεγαλύτερη δυνατή καθολικοποίηση της κατάληψης σε όλες τις σχολές. Διαφορετικά ακόμα και οι πρώτες δύο προϋποθέσεις να επιτευχθούν θα έχουμε μια τρύπα στο νερό. Είναι σημαντική η ταυτόχρονη και συντονισμένη δράση ανάμεσα στους συλλόγους των σχολών για να γίνουν όλα όσα περιγράφονται στην πρώτη προϋπόθεση στην κλίμακα που πρέπει.

Επόμενο μέσο θα πρέπει να είναι το πραγματικό άνοιγμα των φοιτητών στην κοινωνία. Οι φοιτητές μπορούν να έρθουν σε επαφή με τα διάφορα κινήματα που υπάρχουν και θα υπάρξουν αλλά και να συστήσουν οι ίδιοι εξωπανεπιστημιακές πρωτοβουλίες όπως πχ συνελεύσεις γειτονιών όπου έχουν διακοπεί. Μπορούν επίσης να έρθουν σε επαφή με τα συνδικαλιστικά όργανα εκείνων των ομάδων που είναι εξίσου ριζοσπαστικοποιημένες. Οφείλουν να δώσουν το καλό παράδειγμα της κοινωνικής εκείνης ομάδας που δεν αγωνίζεται για τα δικά της στενά συμφέροντα, όπως κάνουν όλοι μέχρι τώρα. Της ομάδας που έχει τη συνείδηση ότι αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου συνόλου και που γνωρίζει πως η λύση θα δοθεί μόνο συνολικά, σε επίπεδο κοινωνίας. Θα πρέπει να συμμεριστούν τα προβλήματα των ομάδων εκείνων, να τεθούν στη διάθεσή τους για την αντιμετώπισή τους αλλά και να προσπαθήσουν να τους πείσουν για τη συνολικότητα του προβλήματος άρα και της λύσης.

Με αυτό το άνοιγμα λοιπόν οι φοιτητές θα αφουγκραστούν την κοινωνία, αλλά παράλληλα θα την επηρεάσουν προς μια πιο ριζοσπαστική κατεύθυνση. Θα ανταλλάξουν απόψεις για τα προβλήματα που ταλανίζουν τον καθένα (δεν διαφέρουν και πολύ) και για τις πιθανές αιτίες και λύσεις που σκέφτεται ο καθένας.

Οι επόμενες κινήσεις θα συνδυάσουν το συμβολικό θέαμα με την ουσία. Οι φοιτητές σε συνεργασία με τα κομμάτια εκείνα της κοινωνίας που ήρθαν σε συνεννόηση θα πρέπει να είναι έτοιμοι για κινητοποιήσεις στο δρόμο, κινητοποιήσεις διαρκείας και της μεγαλύτερης δυνατής εμβέλειας, που θα συνδυαστούν με απεργίες διαρκείας που θα παραλύσουν τη χώρα... Η διάρκεια είναι και πάλι κάτι πολύ σημαντικό. Έχουμε δει τόσα χρόνια πολλές μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις, ο κόσμος συνέρρεε στους δρόμους και την επόμενη μέρα ήταν σαν να μην έγινε τίποτα. Δεν πρέπει να αντιμετωπιστούν οι κινητοποιήσεις σαν ξέσπασμα, αλλά σαν οργανωμένη δράση με σκοπό και όραμα. Το κίνημα πρέπει να αποκτήσει τις μεγαλύτερες δυνατές κοινωνικές συμμαχίες δίχως να αλλοιώσει τις ριζοσπαστικές του θέσεις. Επομένως επιβάλλεται χειρουργική προσοχή και ακρίβεια στο σχεδιασμό των απεργιών. Απεργίες που θα πλήττουν σε δυσανάλογα μεγάλο βαθμό τους συμπολίτες μας και και σε δυσανάλογα μικρό αντίστοιχα βαθμό τους έχοντες την πολιτική και οικονομική εξουσία (κυβερνώντες, βιομηχανικό-τραπεζικό κεφάλαιο), είναι αποφευκτέες. Επίσης θα πρέπει να αξιοποιηθεί η μεγάλη συμβολική σημασία της παραμονής έξω, στο δρόμο, όπως έκαναν οι αγανακτισμένοι.

Το κίνημα όμως αυτό θα πρέπει να αποκτήσει και μια πολιτική ταυτότητα, διαφορετικά θα καταλήξει σαν τους αγανακτισμένους. Και καλό είναι να αποκτήσει μια ανεξάρτητη πολιτική ταυτότητα κάτι που δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα γίνει κόμμα, παρά πως κατόπιν μιας ιδεολογικοπολιτικής σύγκλισης θα παραχθεί μια πλατφόρμα γενικών και ειδικών θέσεων που θα εκφράζουν κατά το δυνατόν το όλο κίνημα.

Αυτά είναι ενδεικτικά μερικές ιδέες για το πως μπορούμε να κινηθούμε ως ενεργοί φοιτητές, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας μας. Όλα αυτά στις 17 Σεπτεμβρίου του 2012. Μπορεί σε δύο μήνες να έχουν αλλάξει τόσο τα πράγματα που τα παραπάνω να κρίνονται αναποτελεσματικά ή αδόκιμα.

Πέμπτη 13 Σεπτεμβρίου 2012

Από το fight club στον κάτω κόσμο

Τι γίνεται όταν ένας γιάπης (Έντουαρτ Νόρτον) που δουλεύει για μια "σατανική" ασφαλιστική μεγαλοεταιρεία, που εγκρίνει προβληματικά αμάξια, και γεμίζει τη ζωή του αγοράζοντας ό,τι καινούργιο φέρνει το ΙΚΕΑ, χάνει ξαφνικά τον ύπνο του;

Άλλοι παίρνουν ηρεμιστικά ή υπνωτικά. Αυτός όμως βρίσκει διαφορετικούς τρόπους και κάπως έτσι κάνει τη σημαντικότερη γνωριμία της ζωής του. Γνωρίζει μια χαμένη πτυχή του εαυτού του. Μια προσωποποιημένη στην ταινία έκφανσή του, τον Τάιλερ (Μπραντ Πιτ) για την οποία μόνο στο τέλος μαθαίνει ο θεατής πως είναι απλώς μια τέτοια κι όχι ένας πραγματικός άνθρωπος. Ο Τάιλερ μαθαίνει στο γιάπη έναν διαφορετικό τρόπο ζωής, με μια εντελώς διαφορετική νοηματοδότηση: τα υλικά αγαθά, τα έπιπλα και τα ρούχα με τα οποία προπαθείς να συμπληρώσεις το κενό σου και να εκφράσεις τη μοναδικότητά σου είναι τρίχιες κατσαρές. Είσαι ένα κομμάτι χώμα, είμαστε τα σκατά αυτού του κόσμου και τίποτα περισσότερο, αναφωνεί πολλάκις κατά τη διάρκεια της ταινίας. Τον μυεί παράλληλα σε έναν νέο τρόπο "διασκέδασης", την πάλη. Έτσι ιδρύουν μια μυστική ομάδα πάλης, το fight club, στην οποία τα μέλη απλώς συναντιούνται και πλακώνονται στο ξύλο.

Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας δεν διευκρινίζεται ο ρόλος του fight club, της ομάδας πάλης ως τέτοιας (γιατί αργότερα εξελίσσεται σε κάτι σαν τρομοκρατική οργάνωση). Δεν επεξηγείται, δηλαδή, για ποιον ακριβώς λόγο οι άντρες αυτοί κάθονται και χτυπιούνται και δη γιατί ο ίδιος ο Έντουαρτ Νόρτον χτυπάει τον εαυτό του στην αρχή. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι μόνον υπαινικτική. Η μυσταγωγία αυτή, το τελετουργικό της βίας, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον τρόπο ζωής αλά Τάιλερ.

Η γροθιά του Νόρτον στον εαυτό του, είναι στην πραγματικότητα μια γροθιά, μια έμπρακτη άρνηση
κι αμφισβήτηση, στο τμήμα εκείνο του εαυτού του που κυριαρχούσε μέχρι τότε επί του συνόλου του. Στον άκρατο καταναλωτή και ηδονιστή που ξόδευε άσκοπα τη ζωή του. Αυτός είναι ο πραγματικός στόχος. Μόνο χτυπώντας εκείνο το κομμάτι μέσα του μπορεί να αλλάξει, να βγάλει στην επιφάνεια έναν άλλο εαυτό του: τον Τάιλερ που αμφισβητεί την υφιστάμενη εξουσία (που εκφράζεται μέσα από τον κυρίαρχο τρόπο ζωής) και οργανώνει μια πραγματική "επανάσταση".

η γυναικεία παρουσία στη ζωή του γιάπη
δεν είναι τυχαία, η Μαρλα είναι εκείνη που γεννά
μέσα στον γιάπη τον Τάιλερ κι έτσι μαζί της κλείνει
η ταινία με το χάπι έντ μιας εκρηκτικής αντισυστημικής πράξης
Το μήνυμα που καθιστά την ταινία ένα γεμάτο πολιτικό περιεχόμενο αριστούργημα είναι το εξής: είμαστε απόλυτα αλλοτριωμένοι και ένα μέρος του εαυτού μας αντανακλά/διαμορφώνεται/γαλουχείται με βάση τα κοινωνικά αξιακά συστήματα που επικραττούν. Με άλλα λόγια ένα μέρος του εαυτού μας είναι ένα καθρέφτης της κοινωνίας μας, είναι η ίδια η κοινωνία μας. Με αυτό το μέρος του εαυτού μας είναι που πρέπει κατ' αρχήν να αναμετρηθούμε.

Βεβαίως αυτή η φυτευμένη μέσα μας νοοτροπία είναι πολύ συγκεκριμένη και αντανακλά στις κοινωνικές σχέσεις που μας περιβάλλουν.

Αυτό ακριβώς εκφράζει ο Όργουελ στο έργο του "Ο δρόμος για την αποβάθρα του Γουίγκαν": "Μου είναι εύκολο να λεώ ότι θέλω να απαλλαγώ απ' τις ταξικές διακρίσεις, αλλά σχεδόν όλα όσα σκέφτομαι και κάνω είναι απόρροια ταξικών διακρίσεων (...) Πρέπει να αλλάξω τον εαυτό μου τόσο ριζικά, που στο τέλος μετά βίας θα μπορώ να τον αναγνωρίζω".

Όταν ο Χάρυ Πότερ καλείται να αντιμετωπίσει το μεγαλύτερό του εχθρό, τον Βόλντεμορτ, με τρόμο μαθαίνει πως πρέπει πρώτα να αντιμετωπίσει τον εαυτό του, για τον "πολύ απλό" λόγο ότι ένα κομμάτι του θανάσιμου εχθρού του κατοικεί και μέσα στον ίδιο.

Έτσι, ο ηρωικός Χάρυ "αυτοκτονεί" προκειμένου να πάρει μαζί του και εκείνο το κομμάτι, και να καταστήσει έτσι τον εχθρό του τρωτό. Τι θα γινόταν άραγε αν δεν το έκανε αυτό, αν ήταν ένας συμβατικός μοντέρνος αντι-ήρωας;

Ίσως θα κατάφερνε να εξοντώσει τον Βόλντεμορτ και μετά θα αποθεωνόταν από όλον τον κόσμο. Η δόξα θα του έφερνε δύναμη και πίστη, θα τον εγέμιζε φιλοδοξίες και στο τέλος θα γινόταν αυτός ο μεγάλος εχθρός: ένας Βόλντεμορτ στη θέση του Βόλντεμορτ (σαν το χαλίφη στη θέση του χαλίφη).

Αυτό ακριβώς το ενδεχόμενο απορρίπτει βαίνοντας στην αυτοκαταστροφή του. Αρνιέται τον ίδιο του τον εαυτό, μαζί και όλες τις φιλοδοξίες που μπορεί να γεννηθούν, αν δεν έχουν ήδη γεννηθεί, στο όνομα ενός μεγαλύτερου σκοπού. Έτσι καταστρέφοντας τον εαυτό του, στην πραγματικότητα καταστρέφει εκείνο μόνο το μέρος του εαυτού του στο οποίο και ζούσε το κομμάτι του Βόλντεμορτ. Ή μάλλον για να το μεταφράσουμε καταστρέφει εκείνο το μέρος του που θα μπορούσε να τον καταστήσει έναν νέο Βόλντεμορτ. Αυτή είναι μια πραγματική επαναστατική πράξη.

Κάτι παρόμοιο, ένα χτύπημα στο μέρος του εαυτού μας που αντικατοπτρίζει πολύ συγκεκριμένες κοινωνικές συνθήκες συμβαίνει και στο Saw. Εκεί όμως τα διάφορα υποκείμενα δεν το κάνουν με δική τους απόφαση, παρά υπό την πίεση του παρανοϊκού(;) σαδιστικού εγκληματία Τζίγκσο. Ο Τζίγκσο προσφέρει στα θύματά του την ευκαιρία να σκοτώσουν εκείνο ακριβώς το κομμάτι του εαυτού τους, κάνοντας μια επίπονη θυσία, προκειμένου να εξαγνιστούν και να υπηρετήσουν ξανά τη ζωή ζώντας την.

Έχει ενδιαφέρον πως αυτό ακριβώς το νόημα εκφράζει και ο Αλκίνοος Ιωαννίδης στο ιδιόμορφο τραγούδι του "πατρίδα":
"Δε θέλω ο εαυτóς μου να 'ναι τóπος δικóς μου
ξέρω πως óλα αν μου μοιάζαν θα ταν αγέννητη η γη
Δε με τρομάζει το τέρας, ούτε κι ο άγγελóς μου
ούτε το τέλος του κóσμου, με τρομάζεις εσύ

Με τρομάζεις ακóμα, οπαδέ της ομάδας
του κóμματος σκύλε, της οργάνωσης μάγκα
διερμηνέα του Θεού, ρασοφóρε γκουρού
τσολιαδάκι φτιαγμένο, προσκοπάκι χαμένο

Προσεύχεσαι και σκοτώνεις, τραυλίζεις ύμνους οργής
έχεις πατρίδα το φóβο, γυρεύεις να βρεις γονείς
μισείς τον μέσα σου ξένο κι óχι, δεν καταλαβαίνω
δεν ξέρω πού πατώ και πού πηγαίνω"
 
Αυτός στον οποίο απευθύνεται στην πραγματικότητα, το "εσύ" του τραγουδιού, δεν είναι κανενός είδους ετερότητα, κανένας Άλλος, είναι ο ίδιος του ο εαυτός του, το κομμάτι του που αποτελεί καθρέφτη της νεοελληνικής κοινωνίας.

Για να ξαναγυρίσουμε στον Όργουελ, στο έργο του "Κρατήστε σφιχτά το μικοραστισμό σας" αναπτύσσεται αυτή η ιδέα: πόσο βαθιά ριζωμένες μέσα μας είναι οι υπάρχουσες κοινωνικές δομές, και πως για να τις ανατρέψουμε, όσοι θέλουμε να τις ανατρέψουμε, θα πρέπει πρώτα να δώσουμε μια γροθιά στον εαυτό μας σαν τον Έντουαρτ Νόρτον, και να αντιμετωπίσουμε το ίδιο το κομμάτι του εαυτού μας που εκφράζει, με τον τρόπο ζωής που μας υποδεικνύει, αυτές τις δομές.

Ο Σλαβόι Ζίζεκ σημειώνει πως ακριβώς "οι πιο μύχιες πεποιθήσεις μας είναι εκεί έξω, ενσαρκωμένες σε πρακτικές που φτάνουν μέχρι και την άμεση υλικότητα του κόσμου μας: από τις ιδέες μας για το καλό και το κακό, το άσχημο και το όμορφο μέχρι τον τρόπο που μιλάμε, την αίσθηση του χιούμορ μας και τους τρόπους μας στο τραπέζι.(...) είναι όλα εν τέλει ζήτημα συνήθειας.". Επομένωςδιαμορφωτικό ρόλο για την καθημερινή πράξη παίζει η συνήθεια. Και περαιτέρω το συμβολικό υπόστρωμα στο οποίο εντάσσεται η συνήθεια ως τέτοια.

Πιο συγκεκριμένα, οι πράξεις μας,  και το μέρος του εαυτού μας που εκφράζεται με αυτές, είναι αποτέλεσμα ενός συμβολικού υποστρώματος που συμπληρώνει και υποβαστά γενικώς την κοινωνική πρακτική. Το υπόστρωμα αυτό αποτελείται από εκείνα τα πράγματα που θεωρούμε αυτονόητα, τους μετα-κανόνες (τον τρόπο με τον οποίο -πρέπει να- εφαρμόζουμε έναν κανόνα), τις συμβολικές χειρονομίες (πχ τα δώρα: έχετε αναρωτηθεί γιατί κάνουμε δώρα;), τις συνήθειες και εν γένει τις κοινωνικές εκείνες επιταγές που συναπαρτίζουν τα πρέπει της συμπεριφοράς μας. Αυτά είναι που αποτυπώνονται σε εμάς και τα θεωρούμε μέρος του εαυτού μας εντάσσοντας στα στο συμβολικό μας σύμπαν. Έπειτα αφού τα κάνουμε μέρος του εαυτού μας, πράττουμε αναλόγως.

Αυτό το συμβολικό υπόστρωμα είναι που χτυπάει στην πραγματικότητα όποιος χτυπάει τον αλλοτριωμένο κομμάτι του εαυτού του. Χτυπάει το "ανομολόγητο υπόστρωμα" της καθημερινής μας ζωής.

Όλοι όσοι διατεινόμαστε πως θέλουμε να αλλάξει το status quo, θα πρέπει πρώτα να αναμετρηθούμε με την έκφανση του status quo που ζει μέσα μας και η οποία εκφράζεται με τις πράξεις και τις συνήθειες μας (από τις πιο απλές και καθημερινές μέχρι τις πιο σύνθετες), να εξαλείψουμε αυτό το εχθρικό κομμάτι, και να αλλάξουμε ριζικά, να κάνουμε την επανάσταση πρώτα μέσα μας. Κάνοντας αυτήν την επανάσταση αρχίζουμε ήδη να κινούμε τις περιοχές "του κάτω κόσμου" ή κατά τον Βιργίλιο "acheronta movebo" (έτσι ο Σλαβόι Ζίζεκ σημειώνει πως καθόλου τυχαίο δεν είναι που ο Φρόυντ επέλεξε να βάλει αυτό το παράθεμα του Βιργιλίου ως προμετωπίδα στην "Ερμηνεία των Ονείρων").

Για να κινήσουμε τον Αχέροντα, τον κάτω κόσμο, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον Κέρβερο,
το αλλοτριωμένο από το status quo κομμάτι του εαυτού μας.

Κυριακή 2 Σεπτεμβρίου 2012

Κρις Χάρμαν: "ο άνθρωπος δεν ήταν πάντα έτσι"


"Στο κατώφλι του 21ου αιώνα, ο κόσμος μας είναι ένας κόσμος απληστίας, κατάφωρων ανισοτήτων ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς, ρατσιστικών και σοβινιστικών προκαταλήψεων, βάρβαρων πρακτικών και φριχτών πολέμων. Είναι πολύ εύκολο να πιστέψουμε πως τα πράγματα ήταν πάντα έτσι και πως, επομένως, δεν μπορούν να είναι διαφορετικά. Αναρίθμητοι συγγραφείς, φιλόσοφοι, πολιτικοί, κοινωνιολόγοι, δημοσιογράφοι και ψυχολόγοι διαδίδουν αυτό το μήνυμα. Παρουσιάζουν την ιεραρχεία, την υποταγή, την απληστία και την κτηνωδία ως "φυσικά" γνωρίσματα της ανθρώπινης συμπεριφοράς.(...) Εντούτοις όλα αυτά δεν επιβεβαιώνονται από τα όσα ξέρουμε για την ιστορία των προγόνων μας αναρίθμητε γενιές πριν από την καταγραμμένη Ιστορία."
Το παραπάνω απόσπασμα αποτελεί μέρος της εισαγωγής του Κρις Χάρμαν σε ένα κεφάλαιο που αποτελεί μια φιλόδοξη προσπάθεια να αποδείξει επιστημονικά (με ιστορικά στοιχεία, αρχαιολογικά ευρήματα και ανθρωπολογικές μελέτες) πως ο άνθρωπος δεν είναι από τη φύση του όπως είναι σήμερα και πως η συμπεριφορά του αλλάζει. Αλλάζει γιατί αλλάζουν και οι κοινωνικές συνθήκες που τον πλαισιώνουν. Το ανθρώπινο είδος (ο σύγχρονος άνθρωπος ή homo sapiens) υπάρχει εδώ και πάνω από 100.000 χρόνια. Κατά το 95% αυτού του χρονικού διαστήματος το είδος μας δεν χαρακτηριζόταν από τις μορφές εκείνης της συμπεριφοράς που αποδίδουμε σήμερα τόσο εύκολα στην ανθρώπινη φύση.

Πιο συγκεκριμένα ο ιστορικός Ρίτσαρντ Λι αναφέρει: "Πριν από την άνοδο του κράτους και την εδραίωση της κοινωνικής ανισότητας, οι άνθρωποι ζούσαν επί χιλιετίες σε μικρές κοινωνικές ομάδες συγγενών, με τους κεντρικούς θεσμούς της οικονομικής ζωής να περιλαμβάνουν τη συλλογική ή κοινή ιδιοκτησία της γης και των φυσικών πόρων, τη γενικευμένη αμοιβαιότητα στη διανομή της τροφής και μια σχετική ισονομία."*.

Οι καταβολές του είδους μας ανάγονται σε ένα είδος πιθήκου που ζούσε πριν από κάπου 4 με 5.000.000 χρόνια σε μέρη της Αφρικής. Για κάποιον άγνωστο λόγο μέλη αυτού του
είδους έπαψαν να ζουν στα δέντρα και άρχισαν να περπατούν όρθια. Μπόρεσαν να επιβιώσουν στη νέα τους κατάσταση συνεργαζόμενοι μεταξύ τους περισσότερο απ' ό,τι άλλα είδη θηλαστικών, εργαζόμενοι από κοινού για να φτιάξουν υποτυπώδη εργαλεία για να ξεριζώνουν ρίζες, να φτάνουν τους καρπούς που ήταν ψηλά, να πιάνουν σκουλήκια κι έντομα, να σκοτώνουν μικρά ζώα και να διώχνουν τα αγρίμια. Επομένως η συνεργασία ήταν το στοιχείο που χαρακτήριζε τη ζωή τους κι όχι ο ανταγωνισμό. Όσοι δεν μπόρεσαν να υιοθετήσουν αυτές τις νέες μορφές συνεργασίας και τα νέα πρότυπα ψυχικής συμπεριφοράς που τις συνόδευαν, εξαλείφονταν.

Σε αυτό το πλαίσιο, και με το πέρασμα του χρόνου εμφανίστηκε ένα εξελιγμένο είδος θηλαστικού, το οποίο δεν είχε τα άκρως εξειδικευμένα γνωρίσματα που επιτρέπουν σε άλλα θηλαστικά να επιβιώνουν (μεγάλα δόντια ή νύχια, πυκνή γούνα, μακριά και δυνατά πόδια), αλλά "ακραία ευελιξία" απέναντι στον κόσμο που τους περιέβαλλε. Μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα χέρια τους για να κρατάνε και να πλάθουν αντικείμενα, να χρησιμοποιούν τις φωνές τους για να επικοινωνούν μεταξύ τους, να ερευνούν, να μελετούν και να κάνουν γενικεύσεις για τον κόσμο γύρω τους. Μπορούσαν τέλος, μέσα από τη μακροχρόνια ανατροφή των παιδιών τους να περνούν σε άλλους ανθρώπους τις δεξιότητες και τις γνώσεις τους. Όλα αυτά απαιτούσαν την ανάπτυξη μεγάλου εγκεφάλου και την ικανότητα και επιθυμία για κοινωνικοποίηση. Οδήγησαν επίσης στην ανάπτυξη μέσων επικοινωνίας, δηλαδή γλώσσας, που διέφεραν ποιοτικά από εκείνα των άλλων ζώων, με συνέπεια να συλλαμβάνουν εννοιολογικά ζητήματα που δεν ήταν παρόντα με άμεσο τρόπο. Απέκτησαν δηλαδή συνείδηση του κόσμου γύρω τους και του εαυτού τους εντός αυτού του κόσμου. Η εμφάνιση του σύγχρονου ανθρώπου, πιθανότατα στην Αφρική πριν από 150.000 περίπου χρόνια ήταν η αποκορύφωση αυτής της διαδικασίας. Σταδιακά οι διάφορες ομάδες ανθρώπων εξαπλώθηκαν σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, και όντας απομονωμένες μεταξύ τους ανέπτυξαν διαφορετικές γλώσσες, διαφορετική κοινωνική οργάνωση και διαφορετικό υλικό πολιτισμό.

Ορισμένα ήσσονα κληρονομικά χαρακτηριστικά έγιναν εντονότερα σε ορισμένες ομάδες (χρώμα ματιών, πυκνότητα τριχών, χρωστική του δέρματος κλπ). Ωστόσο η γενετική κληρονομιά των διαφόρων ομάδων παρέμενε εξαιρετικά παρόμοια. Μέχρι πριν από 10.000 χρόνια οι διάφορες κοινωνίες είχαν ορισμένα κοινά θεμελιακά γνωρίσματα, γεγονός που οφείλεται στο οτι αποκτούσαν την τροφή, την κατοικία και τα ρούχα τους σχεδόν με τον ίδιο τρόπο (τροφοσυλλεκτικό και κυνηγετικό στάδιο).

Σε αυτές τις κοινωνίες δεν υπήρχαν κυβερνήτες, αφεντικά και ταξικές διαιρέσεις. Όπως έγραψε ο Τέρνμπουλ για τους Πυγμαίους Μπούτι του Κονγκό: "Δεν υπήρχαν αρχηγοί, ούτε επίση συμβούλια. Σε κάθε τομέα της καθημερινής ζωής μπορεί να υπ΄γρχαν ένας ή δύο άνδρες ή γυναίκες που ήταν πιο διακεκριμμένοι από άλλους αλλά συνήθως για κοινωφελείς πρακτικούς σκοπούς. Η διατήρηση του νόμου ήταν υπόθεση συνεργασίας".

Η Έρνεστιν Φριντλ αναφέρει: "Άνδρες και γυναίκες είναι εξίσου ελεύθεροι να αποφασίζουν πώς θα περάσουν τη μέρα τους: αν θα πάνε για κυνήγι ή για συλλογή καρπών και με ποιούς." Ενώ η Έλενορ Λίκοκ τονίζει πως: "δεν υπήρχε ατομική ιδιοκτησία της γης, ούτε η εξειδίκευση της εργασίας πέρα από εκείνη των δύο φύλων. (...)Οι άνθρωποι αποφάσιζαν για τις δραστηριότητες για τις οποίες ήταν υπεύθυνοι."

Τη συμπεριφορά των ανθρώπων χαρακτήριζε περισσότερο η γενναιοδωρία παρά ο εγωισμός: ο καθένας πρόσφερε τρόφιμα που είχε αποκτήσει σε άλλα μέλη της ομάδας, προτού τα καταναλώσει ο ίδιος. Ο Λι σχολιάζει: "Η τροφή δεν καταναλώνεται ποτέ απο μια οικογένεια αλλά τη μοιράζονται πάντα μεταξύ τους τα μέλη της ομάδας. (...) Αυτή η αρχή της γενικευμένης αμοιβαιότητας παρατηρήθηκε στους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες σε όλες σχεδόν τις ηπείρους και σε κάθε είδους περιβάλλον". Ενώ αναφέρει περαιτέρω ότι η ομάδα που μελέτησε, οι Βουσμάνοι της Καλαχάρι "είναι λαός με απόλυτη ισότητα, που ανέπτυξε μια σειρά απο σημαντικές πολιτισμικές πρακτικές για να διατηρήσει αυτή την ισότητα, επικρίνοντας και υποτιμώντας τους υπερόπτες και τους καυχισιάριδες και βοηθώντας τους άτυχους να επανέλθουν στο παιχνίδι".

Οι πολεμικού τύπου συγκρούσεις ήταν ελάχιστες. Ο Φριντλ σημειώνει: "Οι διαμάχες για εδάφη ανάμεσα σε γειτονικές τροφοσυλλεκτικές ομάδες δεν είναι άγνωστες (...) Όμως η ενέργεια που αφιερώνουν συνολικά οι άνθρωποι στην εκπαίδευση για μάχες είναι περιορισμένη, όπως και ο χρόνος που δαπανάται για πολεμικές επιδρομές μεταξύ κυνηγών-τροφοσυλλεκτών (...) Οι συγκρούσεις στο εσωτερικό των ομάδων λύνονται συνήθως με την αποχώρηση της μιας πλευράς που εμπλέκεται στη σύγκρουση.

Σχεδόν πάντα υπήρχε καταμερισμός εργασίας ανάμεσα στα δύο φύλα, με τους άνδρες να ασχολούνται κυρίως με το κυνήγι και τις γυναίκες με τη συλλογή τροφίμων. Αυτό συνέβαινε επειδή αν μια έγγυος ή μια γυναίκα που θήλαζε συμμετείχε στο κυνήγι, θα εξέθετε το έμβρυο ή το νεογνό σε κινδύνους απειλώντας έτσι την αναπαραγωγή της ομάδας.

Τέλος δεν μπορούσε να υπάρχει η σημερινή έμμονη ιδέα της ατομικής ιδιοκτησίας, την οποία σήμερα θεωρούμε δεδομένη. Η κάθε ομάδα περιοριζόταν στην καθημερινή εύρεση των απαραίτητων τροφίμων στην περιοχή του καταυλισμού της. Εντός αυτής της περιοχής τα μέλη μετακινούνταν συνέχεια προς εύρεση τροφίμων ή καταδιώκοντας ζώα, ενώ η ομάδα ήταν στο σύνολό της υποχρεωμένη να μετακινείται κάθε φορά που οι προμήθειες τροφής στην περιοχή εξαντλούνταν. Αυτή η συνεχής μετακίνηση απέκλειε τη δυνατότητα συσσώρευσης πλούτου αφού τα πάντα έπρεπε να μεταφέρονται εύκολα.

Στόχος της αναφοράς σε όλα αυτά δεν είναι η απλή αναπόληση εκείνου του τρόπου ζωής ή η εξιδανίκευση εκείνων των κοινωνιών, παρά να συμπεράνουμε πως φαινόμενα όπως η ατομική ιδιοκτησία, η ανισότητα, η εκμετάλλευση κι ο άκρατος ατομισμός δεν υπήρχαν κάποτε, πάθη όπως η απληστία και η πλεονεξία δεν βασίλευαν τον κόσμο και δομές όπως οι αγορές ή τα κράτη ήταν άγνωστα. Επομένως καλό είναι να αναρωτηθούμε μήπως τα πράγματα αλλάζουν τελικά πολύ περισσότερο απ' όσο νομίζουμε;

*Όχι κοινωνική ανισότητα, κοινή ιδιοκτησία γης και φυσικών πόρων, αλληλεγγύη: όλα αυτά μυρίζουν ...κομμουνισμό. Και πράγματι ο Λι επανέρχεται στον όρο "πρωτόγονο κομμουνισμό" που ο Ένγκελς χρησιμοποίησε για να περιγράψει αυτήν την κατάσταση πραγμάτων.


Θα μεταφερθείτε στη νέα σελίδα σε

Δευτερόλεπτα
Από το Blogger.

Θεματικές:

___________________

___________________

___________________

___________________

___________________

___________________

___________________