πολιτική/κρίση

"Αυτό το εμπορικό Σύνταγμα, δεν είναι παρά μια άδεια για τις πετρελαϊκές εταιρείες ξένων συμφερόντων για να καταστρέψουν την αγαπημένη μου Γουαντία. Η Γουαντία θα παραμένει μία δικτατορία! Ησυχία! Γιατί είστε παιδιά, τόσο εναντίον της δικτατορίας; Σκεφτείτε να ήταν η Αμερική μία δικτατορία. Το 1% του πληθυσμού θα μπορούσε να έχει όλο τον πλούτο του έθνους. Θα μπορούσατε να βοηθήσετε τους πλούσιους φίλους σας να γίνουν ακόμα πλουσιότεροι, μειώνοντας τους φόρους τους και να τους βγάζετε έξω με εγγύηση όταν παίζουν και χάνουν. Θα μπορούσατε να αγνοήσετε τις ανάγκες των φτωχών για υγειονομική περίθαλψη και παιδεία. Τα ΜΜΕ θα φαίνονταν ελεύθερα, αλλά στην πραγματικότητα θα ελέγχονταν από έναν άνθρωπο και την οικογένειά του. Θα μπορούσατε να παγιδεύσετε τα τηλέφωνα. Θα μπορούσατε να βασανίζετε αλλοδαπούς κρατούμενους. Θα μπορούσατε να κάνετε απάτη στις εκλογές. Θα μπορούσατε να λέτε ψέματα για τους λόγους που κάνετε πολέμους. Θα μπορούσαμε να γεμίσετε τις φυλακές με μια συγκεκριμένη φυλή και κανείς δεν θα παραπονιόταν. Θα μπορούσατε να χρησιμοποείτε τα ΜΜΕ για να τρομοκρατείτε τον κόσμο, προκειμένου να υποστηρίξουν την πολιτική που είναι αντίθετη προς τα συμφέροντά τους."

Με αυτό το λόγο κλείνει η νέα ταινία του Σάσα Μπάρον Κόεν, "ο Δικτάτορας". Η πλοκή δεν θέλει πολλή φαντασία: ο δικτάτορας αλά Γκαντάφυ της φανταστικής χώρας της βορείου Αφρικής Γουαντία προδίδεται από τον θείο του που θέλει να τον ανατρέψει, γλιτώνει όμως το θάνατο και χάνεται στη Νέα Υόρκη. Γνωρίζει τον αμερικανικό τρόπο ζωής πλάι σε μια ακτιβίστρια την οποία και (τι πρωτότυπο) ερωτεύεται, και παράλληλα προσπαθεί να ανακτήσει τη θέση του πριν να είναι πολύ αργά και ο θείος του κηρύξει τη δημοκρατία στη Γουαντία. Ως εδώ όλα καλά.  Όλοι καταδικάζουμε τον δικτάτορα που ζει μέσα στα πλούτη εις βάρος του λαού της χώρας του, στέλνει όλον τον κόσμο στο απόσπασμα και που ακόμα κι όταν χάνει την εξουσία εξακολουθεί να συμπεριφέρεται ως τέτοιος. Ωραία κύριε Κόεν το πιάσαμε το μήνυμα.

Γιά μια στιγμή όμως. Αφού έχουμε ήδη καταλήξει σε όλα αυτά τα συμπεράσματα βλέπουμε σε μια σκηνή το θείο (που υπενθυμίζουμε θέλει να φέρει τη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος) να παζαρεύει να ξεπουλήσει/χαρίσει τις πετρελαιοπηγές της Γουαντία. Κι έρχεται μετά και ο παραπάνω λόγος του Αλαντίν που μας υπενθυμίζει ποιο είναι το αντίπαλο δέος και δένει το γλυκό. Μόνο τότε αναπτύσσεται το νόημα της ταινίας στο σύνολο του. Ένα νόημα κάτι παραπάνω από επίκαιρο:

Ο πολιτισμικός
ανταγωνισμός ανάμεσα στη φιλελεύθερη δύση και στο αυταρχικό ισλαμ είναι στην πραγματικότητα ένα επίπλαστο δίλημμα. Η διπολική λογική του πολέμου κατά της τρομοκρατίας (που ξεκίνησε επίσημα μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001) και των συνοδοιπόρων της είναι εντελώς άστοχη. Και αυτό γιατί ο ένας πόλος δεν αποτελεί πραγματική εναλλακτική του άλλου: είναι και τα δύο, όπως εξαιρετικά το παρουσιάζει στην ταινία ο Κόεν, δύο όχι αντίθετα παρά παραπλήσια συστήματα εξουσίας. Είναι όπως το δίπολο του ψυχρού πολέμου ανάμεσα πάλι σε φιλελεύθερη δημοκρατία και σε "υπαρκτό σοσιαλισμό" (κυρίως ιδεολογικός σε αυτήν την περίπτωση αντί για πολιτισμικός ο ανταγωνισμός). Όλα αυτά όμως μοιάζουν ψευδεπίγραφα με την πρώτη κριτική αναλυτική ματιά.

Οι ανταγωνισμοί αυτοί υπερτονίζονται προκειμένου να λησμονηθούν άλλοι βασικότεροι ανταγωνισμοί όπως είναι εκείνοι ανάμεσα στους λαούς και στους οικονομικούς και πολιτικούς δυνάστες τους. Έτσι το πραγματικό δίπολο θα ήταν ο Αλαντίν μαζί με το θείο του και τους επίδοξους "επενδυτές" απ' τη μία κι ο λαός της Γουαντία (μαζί και οι λαοί των χωρών των επενδυτών) απ' την άλλη.

Η ταινία τελειώνει με ένα χολυγουντιανό χάπυ εντ: ο Αλαντίν επιστρέφει στη Γουαντία όπου και παντρεύεται την αγαπημένη του Ζόι (Άννα Φάρις) κι έχοντας ανακοινώσει τη φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος και τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Το οποίο όμως δεν αργεί να γίνει αντι-χαπι εντ όταν μαθαίνει πως η Ζόι είναι εβραία και θέλει να τη στείλει κι αυτή για εκτέλεση ενώ βεβαίως εξακολουθεί να κυβερνά τον τόπο του όπως πριν καθώς οι εκλογές διενεργούνται με τη βοήθεια των τανκς. Και η ζωή συνεχίζεται όπως ήταν όταν άρχισε. Ίσως, ακριβώς το ότι η ταινία δεν ασχολείται τόσο με το καθεστώς με το οποίο βρίσκεται στο τέλος η Γουαντία αποδεικνύει πως είναι κάτι που δεν μας ενδιαφέρει. Δεν μας ενδιαφέρει γιατί οι επιλογές που δόθηκαν κατά τη διάρκεια της ταινίας δεν διαφέρουν ουσιαστικά μεταξύ τους ενώ η πραγματική εναλλακτική απλώς υπονοείται.

*ο τίτλος παραπέμπει σε σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου του Σλαβόι Ζίζεκ "Έξι λοξοί στοχασμοί για τη βία".